6 Şubat Depremleri Üzerine
6 Şubat depremlerinde Mercalli şiddetinin 'şiddetli' seviye olan 9.0'a ulaştığını göstermektedir. Bu, iyi tasarlanmış bir yapıya dahi önemli ölçüde zarar vermek için yeterlidir ancak iyi bir mühendislik hizmeti almış bir binayı yıkmak için yeterli değildir. Her ne kadar 6 Şubat 2023 felaketi çok güçlü bir sarsıntı yaratmış olsa da, Bu sayıda binanın çökmesine neden olmamalıydı. Bu çok açık bir şekilde kötü yapılaşmanın sonucudur. Bu durum, çöken binaların video görüntülerinde acı bir şekilde görülebilmektedir. Çökme şekilleri de daha önce Türkiye'de gözlemlenen depremlerlerin yarattığı yıkımlarla aynıdır.
Türkiye'deki bina yönetmelikleri son 55 yılda beş kez güncellenmiştir ve şu anda yeterince iyi durumdadır. Trajedi, bunlara uyulmamasında ve güçlendirme çalışmalarının yetersizliğinde yatmaktadır. Basit hatalar, gevşek prosedürler, cehalet, kasıtlı kaçınma, kamu güvenliğine kayıtsızlık, olmaması gereken mimari modalar, yolsuzluk ve kanunları uygulamadaki başarısızlığın bir karışımıdır. Türkiye'deki bina stokunun %90'ı çok katlı betonarme binalardan oluşmaktadır. Çökenler de bunlardır. Bunların çoğu sismik kuvvetlere karşı oldukça savunmasızdır. Türkiye'de bu tür binaların tipik sismik performans kusurlarına ilişkin çok sayıda mühendislik literatürü mevcuttur.
Betonarme bir binanın içinde yaşamak için güvenli olup olmadığını bilmek için aşağıdakiler hakkında bilgi sahibi olmak gerekir;
1- Betonun basınç dayanımı yani beton sınıfı
2- Perde duvarların varlığı
3- Binanın ağırlığını dengesiz bir şekilde dağıtan veya yükü binanın belirli kısımlarına yoğunlaştıran çıkıntılar veya diğer plan düzensizliklerinin olup olmadığı
4- Yumuşak kat yani sismik deformasyonları zemin katta yoğunlaştıracak düzensizlik durumu (Zemin katta mimari sebeplerden dolayı duvarların kaldırılarak katın rijitliğinin azaltılması)
5- Kirişler ve kolonlar arasındaki bağlantılar, özellikle donatıların nasıl büküldüğü
6- Beton derzlerdeki inşaat demirlerinin ucunda uygun kancaların olup olmadığı
7- İnşaat demirlerinin nervürlü veya düz olup olmadığı
8- Temellerin kalitesi ve altta yatan zeminin sıvılaşma, toprak kayması veya çökme potansiyeli
9- Binanın yapısal unsurlarının bakım durumu
10-Orijinal yapıda sonradan yapılan herhangi bir değişiklik.
Deneyimli bir inşaat mühendisi bunların bir kısmını gözle değerlendirebilir, ancak geri kalanının çoğu gizlidir ve ancak bina çöktüğünde ortaya çıkar.
Felaketi haberleştiren haber medyasının çoğu bunu kaçınılmaz olarak depremin bir sonucu olarak sunmuştur. Bu durum yadsınamaz olsa da, hikayenin yarısından daha azını oluşturmaktadır. Bu trajedi büyük ölçüde önlenebilir inşaat hatalarının bir sonucudur. Felaketin bu yönünü incelemek için yolsuzluk, siyasi karar alma, insanların kamu güvenliği beklentileri, kaderciliğe karşı aktivizm ve daha fazlası gibi zor konularla yüzleşmek gerekir.