Pas Nedir? Pas Nasıl Oluşur?

Metaller günlük yaşantımızda kullandığımız her türlü araç ve gereçte sık sık karşımıza çıkan malzemelerdir. Onlarla birlikte pas ve paslanma gibi terimler de hem günlük yaşantımıza hem de derslerimize dahil olmuştur. Pas kelimesi genellikle demir ve alaşımlar üzerindeki oksitlenme için kullanılır. Aynı zamanda daha üst başlık olarak korozyon kelimesinin kullanıldığını belirtmeliyim. Bu yazımda pas nedir, pas nasıl oluşur, paslanma nasıl önlenir ve günlük hayatta nerelerde karşımıza çıkar gibi sorulara değinmek istiyorum.

Pas Nedir?

Pas, günlük hayatımızda sıklıkla karşımıza çıkan ve demir yüzeyinin oksitlenmesiyle meydana gelen bir tabakadır. Zamana bağlı olarak bu tabakanın rengi değişebilir. Bundan dolayı da bu tabakanın birçok rengi olabilir. İlk başta sarı renkle başlayan pas, zamanla turuncuya ve en son kahverengiye döner.

Pas Nasıl Oluşur?

Pas nedir sorusundan biraz bahsettikten sonra yazıma pas nasıl oluşur sorusuyla devam etmek istiyorum. Sık sık karşılaştığımız bu oluşumun meydana gelmesine sebep olan bileşenleri ve pasın iç yüzünü gelin hep birlikte görelim.
Demir, su ve hava yeteri kadar zaman bir arada bulunduklarında redoks ve yanma tepkimesi gerçekleştirerek pası oluştururlar. Demir, elektron kaybederek yükseltgenirken (anot) oksijen ise elektron kazanarak (katot) indirgenir. Yani demirin paslanması bildiğimiz gibi yalnızca kimyasal değişim değil, elektrokimyasal bir değişimdir.

Demir paslanmaya başladığında zamanla demir yüzeyinde havayla temas eden bölge azalır. Sonuç olarak paslanma yavaşlar ve demir yeteri kadar sürede gerekli etkilere maruz kaldığında tamamen paslanır ve çürür.
Önceki paragraflarda tepkimenin gerçekleşmesi için su ve havanın varlığından bahsetmiştim. Burada tepkime için direkt suya ihtiyaç yoktur, nemli bir ortam da tepkime için yeterlidir. Zaten günlük hayatta çoğu paslanma bu şekilde gerçekleşir. Aynı zamanda, paslanma için direkt havanın varlığı değil, hava içerisindeki oksijen önemlidir.

Şimdi de paslanma tepkimesine bakalım.

 

• 4Fe + 3O2  → 2Fe2O3
• 2Fe2O3  + xH2O → 2Fe2O3.xH2O

Son tepkimede oluşan sulu demir (II) oksit bileşiği pastır.

Paslanma Nasıl Önlenir?

Pasın ne olduğunu, nasıl oluştuğunu elimden geldiğince açıklamaya çalıştım. Şimdi de pas oluşumu nasıl engellenir bundan bahsetmek istiyorum.
Pas istenmeyen bir durumdur. Gerekli önlemler alınmadığı takdirde mal kaybıyla birlikte can kayıplarına da sebebiyet verebilecek nitelikte bir oluşumdur.

Pas oluşumunu engellemek amacıyla yapılabilecek işlemlerden biri galvanizleme işlemidir. Galvanizleme; metal, metal dışı malzemeleri ve alaşımlarını korozyondan korumak için çinko ile malzemenin üzerine ince bir kaplama yapma işlemidir. Bu işlem malzemenin ömrünü uzattığı için birçok alanda maddi anlamda avantaj sağlar.

Paslanmayı bir süreliğine engellemek için diğer bir yöntemse çeşitli kaplamalardır. Bu kaplamalara günlük hayatta da sıklıkla karşılaştığımız boya ve vernik örnek verilebilir.
Galvanizleme ve boya işlemine gerek duymamak için paslanmaz çelik malzemeler kullanılabilir fakat maliyeti yüksek olduğundan her yerde kullanılmaya uygun değildir.

Günlük Hayatta Pas

Pas küçüklüğümüzden beri görmeye oldukça alışık olduğumuz bir şeydir. Belki de hatırladığımız ilk pas hatırası kış sonunda bodrumdan çıkan bisikletimizin paslı halidir. Daha sonraları paslı kilitler, paslı çiviler, paslı ev aletleri, paslı direkler gibi ufak tefek de olsa paslı birçok eşya girmiştir hayatımıza. Kısacası pas hayatımızın her yerindedir diyebilirim.

Pas Lekesi Nasıl Çıkarılır?

Bu kadar pasın arasında bir şey yapmasak da pas lekesinin bizi bulduğu durumlar olabilir. Yazımı pas ve pas lekesi nasıl çıkarılır sorusuna yanıt vererek sonlandırmak istiyorum.
Pas lekesini çıkarmanın birden fazla yolu vardır. Kullanacağımız yöntemin ve uygulayacağımız bölgenin birbirine uygunluğu kontrol edilmeli ve her yöntem her yere uygulanmamalıdır.
İşlemlere geçmeden önce herhangi bir yöntemi uygulamadan önce kumaştaki lekeyi ovalamaktan kaçınmanız gerektiğini söylemek istiyorum. Çünkü ovalama işlemi lekenin derinlere nüfuz ederek çıkmasını zorlaştırır. Şimdi yöntemleri tek tek açıklayalım.

• Diş macunu: Eğer leke fayanstaysa bir miktar macun ve sert bir fırça yardımıyla leke yumuşatılır. Daha sonra leke su ve sabunla yıkanarak işlem sonlandırılır.
• Limon: Eğer leke kumaş üzerindeyse kesilmiş limonun üzerine tuz dökülür ve bölgenin üzeri ovalanıp lekenin yumuşaması sağlanır. Daha sonra sıcak suyla durulanır. Limon için bir diğer yöntem de limon suyunun direkt lekeye dökülerek fırçalanmasıdır. Bu da oldukça etkili bir yöntem olmakla birlikte inatçı lekelerde tekrar tekrar kullanılabilir bir yöntemdir.
• Beyaz Sirke: Eğer leke kumaştaysa lekeye beyaz sirke dökülüp kurutulur. Daha sonra soğuk su ile durulanır.
• Amonyak ve Su: Eğer leke halıdaysa amonyak ve su ikilisi kullanılabilir. Leke suyla yumuşatıldıktan sonra sulu amonyak halıya uygulanır ve 5 dakika beklenir. Daha sonra havlu türü bir bezle emdirme işlemi yapılarak durulanır.
• Güneş: Eğer leke bulaştığı gün içinde fark edilirse güneş ışığı altında bekletilerek lekenin solması sağlanabilir.

Pas Nasıl Çıkarılır?

Pas lekesinden kurtulma yolları olduğu gibi pastan da kurtulma yolları vardır.

• Kireç ve Tuz: Paslanmış bölgenin üzeri tuzla kaplanıp üzerine kireç dökülür. 2-3 saat sonunda fırçalanır.
• Patates ve Bulaşık Deterjanı: Patates ikiye ayrılır ve patatese bulaşık deterjanı bulaştırılır. Daha sonra patates paslı bölgenin üzerine koyulur ve 1-2 saat bekletilir. En sonunda ise paslı bölge durulanır.

Bu yazımda pas nedir ve pas nasıl oluşur sorularına elimden geldiğince cevap vermeye çalıştım. Bunlarla birlikte pas ve pas lekesinden kurtulma yollarını da yazdım. Soru ve görüşlerinizi yorum yaparak benimle paylaşabilirsiniz.